ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਸੋ
(ਧਰਮਪਾਲਸੁਤ ਕ੍ਰਿਤ)
ਪੰਜਾਬ, ਹਿਮਾਚਲ, ਜੰਮੂ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ
ਅਕਤੂਬਰ, 2022
 
 
(ਪ੍ਰੀ-ਪ੍ਰਿੰਟ 'ਬੀਟਾ' ਐਡੀਸ਼ਨ)
 
 
ਧਰਮਪਾਲਸੁਤ

CopyrightNotice: This pre-print edition of Shoorsaini Raso (Dharampalsut Krit) book is being released for exclusive use by members of Saini community of Punjab, Himachal Pradesh, Jammu and North Western Haryana. Commercial use of this book, or any part thereof, without written permission, is strictly prohibited and violators will be prosecuted to the maximum extent of the law.

 

ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਸੋ

(ਧਰਮਪਾਲਸੁਤ ਕ੍ਰਿਤ)

ਇਹ ਟੈਕਸਟ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਸੋ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਸੋ
(ਧਰਮਪਾਲਸੁਤ ਕ੍ਰਿਤ)
ਅਥ ਮੰਗਲਾਚਰਣਮ
ਜੈ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ!
ਜੈ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਬਲਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ!
ਜੈ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ!
ਜੈ ਅਮਰ ਬਲਿਦਾਨੀ ਦਾਤਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਸਲਾਰੀਆ!
ਜੈ ਸਤੀ ਮਾਈ ਬੂਆ ਦਾਤੀ!
ਜੈ ਸਤੀ ਮਾਈ ਬੀਬੀ ਗੁਰਦਿੱਤੀ!
ਜੈ ਅਮਰ ਬਲਿਦਾਨੀ ਮਾਤਾ ਬੀਬੀ ਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਪਾਬਲਾ!
ਜੈ ਅਤ੍ਰੀ ਕੁਲ!
ਜੈ ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਸੰਘ!
ਜੈ ਯਦੁ ਵੰਸ਼!
ਮੰਗਲਾਚਰਣਮ ਸਮਾਪਤਮ।
 

ਪਕੜ ਤੁਰਕ ਗਨ ਕਉ ਕਰੈਂ ਵੈ ਨਿਰੋਧਾ!
ਸਕਲ ਜਗਤ ਮੇਂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਗਾਜੈ!
ਜਗੈ ਧਰਮ ਹਿੰਦੂ, ਤੁਰਕ ਦੁੰਦ ਭਾਜੈ!
ਉਗ੍ਰਦੰਤੀ।
ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ!
ਸ੍ਰੀ ਮੁਖਵਾਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ!

 

ਹੁਣ ਸੈਨੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ

"ਅਸੀਂ ਪੋਰਸ ਨਾਮਕ ਰਾਜਾ ਉਤਪੰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਾਦਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। (ਪ੍ਰਯਾਗ ਤੋਂ) ਪੁਰੂ ਚੰਦਰਵੰਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਉਪਨਾਮ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸਨੂੰ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪੋਰਸ ਕਿਹਾ। ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ, ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ, ਸਾਰੇ ਪੁਰੂ ਹੀ ਸਨ ਯਾਨੀ ਮੇਗੇਸਥਨੀਜ਼ ਦੇ "ਪ੍ਰਾਸੀਓਈ"।"

(ਐਨਲਸ ਐਂਡ ਐਂਟੀਕਵਿਟੀਜ਼ ਆਫ਼ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ, ਕਰਨਲ ਜੇਮਜ਼ ਟੌਡ, ਪੰਨਾ 36 (ਕਥਿਤ-ਕਥਨ), 1873)
"ਸੈਣੀ ਆਪਣੇ ਉਦਗਮ ਦਾ ਅਨੁਰੇਖਣ ਉਸ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਾਖਾ ਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਕਰਮਣਾਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਤੱਟ 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਪਣੇ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਆਏ।"
(ਦੀ ਲੈਂਡ ਆਫ਼ ਫਾਈਵ ਰਿਵਰਜ਼; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਇਤਿਹਾਸ --- ਪੰਨਾ 100, ਹਿਊਗ ਕੈਨੇਡੀ ਟ੍ਰੇਵਸਕਿਸ , ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 1928)
"ਸ਼ੌਰਸੈਨੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਾਲੇ ਮਥੁਰਾ ਵ ਉਸਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਕਰੌਲੀ ਦੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਸ਼ੌਰਸੈਨੀ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਫੇਰ ਨਾਲ ਮਥੁਰਾ ਛੁੱਟੀ ਅਤੇ ਸੰਨ 1052 ਵਿੱਚ ਬਿਆਨਾ ਦੇ ਪਾਸ ਬਣੀ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਜਾ ਬਸੇ। ਰਾਜਾ ਵਿਜੈਪਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਹਨਪਾਲ (ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਪਾਲ) ਨੇ ਤਹਨਗੜ੍ਹ ਦਾ ਕਿਲਾ ਬਣਵਾਇਆ। ਤਹਨਪਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ (ਦੂਤੀਯ) ਅਤੇ ਹਰੀਪਾਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੰਨ 1227 ਦਾ ਹੈ।"
-ਨੈਣਸੀ ਰੀ ਖ਼ਿਆਤ, ਦੁਗੜ (ਭਾਸ਼ਾਂਤਰਕਾਰ), ਪੰਨਾ 302
 
ਅਰਜੁਨ ਦੁਆਰਾ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਵਜਰਨਾਭ ਨੂੰ ਸ਼ਕਰਪ੍ਰਸਥ ਅਰਥਾਤ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ (ਜਾਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦਿੱਲੀ) ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਸਲ ਪર્ਵ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਲ-ਮਸੂਦੀ, ਅਦਬੁਲ-ਮੁਲਕ ਅਤੇ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਵਰਗੇ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਤੁਰਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਬੁਲਸ਼ਾਹੀ (ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ) ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਜਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਾਜਤਰੰਗਣੀ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਕਲਹਣ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਕਾਬੁਲ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਾ क्षਤਰੀਯ ਸਨ। ਗਜਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸੈਣੀ-ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਅਰਥਾਤ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਜਾ ਗਜ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਾਜਾ ਪੋਰਸ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵ (ਅਰਥਾਤ ਸੈਣੀ) ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ
ਨਿਊਮਿਸਮੈਟਿਕਸ (ਭਾਵ "ਮੁਦਰਾ ਸ਼ਾਸਤਰ") ਦੇ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਹੁਣ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਦੇ ਖੇਤਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪਠਾਨਕੋਟ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਅਤੇ ਜੰਮੂ, ਹਿਮਾਚਲ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸੀਮਾਵਰਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਜਾ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਿਆਲਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵੀ ਇਸੇ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਇਸਦੀ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੈਣੀ ਚੰਗੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਵੰਸ਼ੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੱਕੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਬਹੁਲਤਾ ਵਾਲੇ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਮੇਗਸਥਨੀਜ਼ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਸਵਾਮੀਤਵ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਕੋਲ ਦੱਸਿਆ। ਉਸਨੇ ਸੈਨੀਆਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸੋਰਸਿਨੋਈ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਸਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਗ੍ਰੰਥ "ਇੰਡੀਕਾ" ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਥੁਰਾ 'ਤੇ ਮੌਰਿਆ ਦਾ ਰਾਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਸ਼ਾਣਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੂਦਰ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇੱਥੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਗਭਗ ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ (ਜਿੱਥੇ ਭੱਟੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦਾ ਵਰਚਸਵ ਸੀ) ਕੁਝ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਮਥੁਰਾ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਮੁੜ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਰਾਜਾ ਧਰਮਪਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਸੈਣੀ (ਜਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ) ਕਹਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਮਾਨ (ਕਾਦੰਬ ਵਨ) ਦਾ ਚੌਂਸਠ ਖੰਭਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਚੁਣੌਤੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਕਰੌਲੀ ਦਾ ਰਾਜਘਰਾਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਣੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਵੰਸ਼ਜ ਹੈ।
10ਵੀਂ ਅਤੇ 11ਵੀਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਗਜਨੀ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕਾਬੁਲ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਮੰਗੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਥੁਰਾ, ਭਟਨੇਰ, ਲੋਦਰਵਾ (ਜੈਸਲਮੇਰ), ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਰਾਜਪੂਤ ਲਸ਼ਕਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਲੇਬੰਦੀ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਭੇਜੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਇਲਾਕਾ ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਧਮੇੜੀ (ਵਰਤਮਾਨ ਨੂਰਪੁਰ) ਸੀ। ਧਮੇੜੀ ਨਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਧਰਮਪਾਲ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਣੀ ਅਤੇ ਪਠਾਨੀਆ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੀ ਧਮੜੈਤ ਖਾਪ ਦਾ ਸਬੰਧ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ ਹੈ। ਧਮੇੜੀ ਦਾ ਕਿਲਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਤੋਮਰ-ਜਾਦੋਂ-ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਘਮਾਸਾਨ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ। ਤੋਮਰ-ਜਾਦੋਂ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਅਤੇ ਗਜਨੀ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਹਿਮਾਚਲ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਲੋਦਰਵਾ (ਜੈਸਲਮੇਰ) ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਯੁੱਧ ਲਗਭਗ 200 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਹਾਰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੋਈ।
 
ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਮਥੁਰਾ, ਬਿਆਨਾ, ਥਾਨਗਿਰੀ, ਭਟਨੇਰ, ਪੂਗਲ, ਲੋਦਰਵਾ (ਜੈਸਲਮੇਰ), ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਤੋਮਰ-ਜਾਦੋਂ-ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਪਲਾਇਨ ਯੁੱਧ ਲਈ ਜਾਂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਤੋਮਰ, ਭੱਟੀ, ਅਤੇ ਜਾਦੋਂ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੀ ਖਾਪ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਘਿਓ ਅਤੇ ਖਿਚੜੀ ਵਾਂਗ ਰਲ਼ੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਮੂਲ ਦਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਨ: ਟੌਡ ਅਤੇ ਕਨਿੰਘਮ)। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਸੰਸਥਾਪਕ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਨੰਗਪਾਲ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਧਰਮਪਾਲ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ, ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨੀਮਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਸੈਣੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਮਰ, ਜਾਦੋਂ, ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨੋਤ, ਬਾਲਬੰਧੋਤ, ਕਾਬੁਲਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਮੌਸਲ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਸਣ ਵਾਲੇ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਦੇ ਹੋਰ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਜਾਂ ਸੈਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਵੱਸਣ ਵਾਲੇ ਡੋਗਰਾ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਖਾਪਾਂ ਰਲ਼ੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਭੱਟੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਅਤੇ ਬਾਹੂਬਲ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ ਚਿਰਕਾਲ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਇਸ ਸੈਨਿਕ ਪਲਾਇਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ, ਕਰੌਲੀ ਅਤੇ ਬਿਆਨਾ ਵਾਲੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵੀ ਅੱਠਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹੀ ਉੱਥੇ ਗਈ ਸੀ। ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਭੱਟੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਨਿਕਲੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹਨ।
 
 
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨੀ ਦੀ ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਿੜਨ ਵਾਲੇ ਕਾਬੁਲ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਾ ਵੀ ਭੱਟੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਹੀ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਜ਼ਾਲਮ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਹਾਬੂਦੀਨ ਗੌਰੀ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਪਲੀਤ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਰਕ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਖੋਖਰ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਯੋਧੇ ਹੀ ਸਨ। ਖੋਖਰ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਸੈਣੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਖੱਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦਾ ਉਪਗੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਪਗੋਤ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਉਪਗੋਤ ਦਾ ਆਗਮਨ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਨੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਹਿਰਦੇ ਸਮਰਾਟ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਜੀ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਬਦਲੇ ਦਾ ਮਾਣ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਯਾਦਵਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਤਾਪੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਜਾ ਸਨ ਅਤੇ ਭੱਟੀ ਸ਼ਾਖਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਸ਼ਾਲੀਵਾਹਨ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਜਿੱਤਣ ਲਈ "ਸ਼ਕਾਰਿ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਸੰਮਤ ਦਾ ਐਲਾਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਦੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੱਕਾਂ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਦੇਣ, ਸਿਰਫ਼ ਯੁੱਧ ਕੌਸ਼ਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਜਾਂ ਵੰਸ਼ਜ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਛਾਪ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਹੈ।
ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੈਬਰ ਦੱਰੇ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ ਅਤੇ 'ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ' ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਭਾਵ ਸੈਣੀ ਖੱਤਰੀ ਰਾਜਪੂਤ ਹੀ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਪਦਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸੈਣੀ ਸਨ: ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ

ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾ ਭੁੱਲੋ ਕਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਟੰਭ ਦੇ ਯਾਦਵਾਂ ਨੂੰ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਦਾਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਦੇ ਨਾਮ ਪਿੱਛੇ, "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਕਹਿ ਕੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਵੇਦ ਵਿਆਸ ਜੀ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:
"ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਵਸ੍ਰੇਸ਼ਠ, ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਦਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ (ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ) ਸਾਰੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋਣਗੇ।"
(ਮਹਾਭਾਰਤ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਪਰਵ, 13, 147)
ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸਹਸ੍ਰਨਾਮ ਸਤੋਤਰਮ ਦੇ 75ਵੇਂ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਸਦਗਤਿ:, ਸਤਕ੍ਰਿਤੀ:, ਸੱਤਾ, ਸਦਭੂਤੀ:, ਸਤਯਪਰਾਯਣ:।
ਸ਼ੂਰਸੇਨੋਯਦੂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ:, ਸਨਿਵਾਸ:, ਸੁਯਾਮੁਨ:।।

"ਜੋ ਸਦਗਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਹਨ, ਜੋ ਉੱਤਮ ਕਿਰਿਆ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਸਵੈ-ਸਿੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਸੱਚ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰਨ ਨਿਸ਼ਠਾ ਵਾਲੇ ਹਨ।
ਜੋ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਹਨ (ਅਰਥਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਦੇ ਕੁਲ ਦੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ), ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸੱਤਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ਰਯ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਪਵਿੱਤਰ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਤੱਟ 'ਤੇ ਵਿਦਮਾਨ ਹਨ।"
ਕੁੱਝ ਅਲਪਗਿਆਨੀ ਟੀਕਾਕਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਆਕਰਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਸੰਗਿਆਤਮਕ "ਸ਼ੂਰਸੈਨ" ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਭਾਵ ਵਾਲੇ "ਸ਼ੂਰਵੀਰ" ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਰੁੱਟੀਪੂਰਨ ਹੈ। "ਸ਼ੂਰਸੈਨ:" ਦਾ ਅਭਿਪ੍ਰਾਏ ਇਸ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਨਾਮ, ਜੋ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਹੈ, ਉਸੇ ਤੋਂ ਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਟੰਬ ਦੇ ਯਾਦਵਾਂ ਦੇ ਲਈ ਹੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। "ਸ਼ੂਰਸੈਨੋ ਯਦੂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ:" ਜਾਂ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੋ ਯਦੂ ਪਤੀ:" ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਲਈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਦੇ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਗਵਤ ਦੀ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੋ ਯਦੂ ਪਤੀ:" ਪਿਤਾਮਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

"ਸ਼ੂਰਸੈਨੋਯਦੁਪਤੀ: ਮਧੁਰਾਮਾਵਸਨ੍ ਪੁਰੀਮ੍ "
(ਸ਼੍ਰੀਮਦਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ, ਸਕੰਧ 10, ਭਾਗ 1)

ਬਹੁਵਚਨ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੈਨਾ:" ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਪੌਰਾਣਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਜਾਂ ਜਨਪਦ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸਹਸ੍ਰਨਾਮ ਸਤੋਤਰਮ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੌਰਾਣਿਕ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਆਖਿਆ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਨਿਯਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਦੇਣ ਤਾਂ ਉਸ ਪਛਾਣ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਸ਼ਬਦ ਲਾਜ਼ਮੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਤੀ ਸਮੁਦਾਏ ਜੇਕਰ ਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਏ ਬਿਨਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵੰਸ਼ੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਹ ਦਾਅਵਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਦਾਅਵੇ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਿੱਧ ਹੋਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।

ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀਆਂ
1.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕ੍ਰਮਾਂਕ 1। ਪ੍ਰਯਾਗ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਉਦਗਮ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯਾਗ, ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਦਵਾਰਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਦੇਵਭੂਮੀ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਦੂਵੰਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਟੌਡ ਨੇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਨੂੰ ਪੁਰੂ ਅਤੇ ਪੋਰਸ ਦਾ ਨਿਰੁਕਤ ਮੰਨਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਟੌਡ ਨੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾ ਪੋਰਸ ਨੂੰ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਕਹਿਣਾ ਕੇਵਲ ਨਾਮ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦਵਾਰਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟਿਕਾਣਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾ ਪੋਰਸ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਮਕਾਲੀਨ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸੰਘ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸੈਨੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਇਹ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਸਿੱਕੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਨਿੰਘਮ ਦੇ "ਔਦੁੰਬਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ" ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਲੁਤਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਖਰੋਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮੀ ਦੋਵੇਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪਠਾਨਕੋਟ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਊਨਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਦਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਾਲੇ ਯਾਦਵਾਂ ਨੂੰ ਅਰਜੁਨ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਟੀਕ ਹੈ। ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਯਾਦਵਾਂ ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਵ੍ਰਿਸ਼ਨੀ ਯਾਦਵਾਂ ਦੀ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਖਾ ਸਨ।
 
2.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕ੍ਰਮਾਂਕ 2। ਸਾਰੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਾਰੇ ਯਾਦਵ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯਾਦਵਾਂ ਵਿੱਚ 56 ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਨ। ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਕੇਵਲ ਉਹ ਯਾਦਵ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮੂਲ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਸਨ। ਇਹ ਯਾਦਵਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਖਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸ਼ੌਰਸੈਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ) ਵਿੱਚ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੂਰਵਾਰਧ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਸ਼ਬਦ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੌਲੀ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਜਾਦੋਂ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੂੰ, ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ, ਕਦੇ "ਸ਼ੂਰ" ਤਾਂ ਕਦੇ "ਸੈਣੀ" ਕਰਕੇ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਰਾਣਾ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਰਾਣਾ ਮੱਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਸ਼ਰਥ ਸ਼ਰਮਾ "ਸ਼ੂਰ ਰਾਜਪੂਤ" ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨੇ ਦੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਖਲਜੀਆਂ ਦੇ ਕਵੀ-ਵਿਦਵਾਨ, ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ, ਉਸੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂੰਖਾਰ ਰਾਜਪੂਤ ਸੈਨਾਪਤੀ ਨੂੰ "ਗੁਰਦਾਨ ਸੈਣੀ" ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਖੁਸਰੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਣੀ ਦੀ ਵੀਰਗਤੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਨਿਰਣਾਇਕ ਮੋੜ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਰਾਜਪੂਤ ਸੈਨਾ ਮਨੋਬਲ ਗੁਆ ਬੈਠੀ ਅਤੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਹੋ ਗਈ। ਰਾਣਾ ਮੱਲ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਨ ਸੈਣੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਹੀ ਕੁਲ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਯਾਦਵ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ "ਸ਼ੂਰ" ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੇਵਲ "ਸੈਣੀ" ਕਹਾਏ ਜਾਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਸੀ। ਮਥੁਰਾ, ਬਿਆਨਾ ਅਤੇ ਕਮਾਨ ਆਦਿ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵੰਸ਼ੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਧਾਰਨ ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ (ਵੇਖੋ "ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਇੰਡੀਕਾ", ਭਾਗ 100, ਪੰਨਾ 119-120, 1996)।
 
3.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕ੍ਰਮਾਂਕ 3। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਸਹਸ੍ਰਨਾਮ ਸਤੋਤਰਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ "ਸ਼ੂਰਸੇਨੋ ਯਦੁ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ:" ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਇਆ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ:" ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ੂਰਸੇਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ "ਸ਼ੂਰਸੇਨੋ ਯਦੁ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ:" ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ:" ਕੇਵਲ ਜਾਤੀ ਸੂਚਕ ਹੈ, ਵਿਅਕਤੀ ਸੂਚਕ ਨਹੀਂ। ਸੰਦਰਭ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ:" ਸ਼ਬਦ ਵਿਅਕਤੀ ਸੂਚਕ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਸੂਚਕ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਵੰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ: ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ) ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਸੂਚਕ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ:" ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ" ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰੰਤੂ ਜਾਤੀ ਸੂਚਕ "ਸ਼ੂਰਸੇਨ:" ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੇਵਲ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਠੀਕ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੂਰਸੇਨ ਰਾਜ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਵਜ ਹੈ।
 
ਕੁੱਝ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੋਂ ਸਨਾਤਕੋਤਰ ਛਦਮ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਦਰਪ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਾਖਤ ਹੋਏ ਧੂਰਤ, ਈਰਖਾ ਵੱਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਦੱਸਣ ਦੇ ਲਈ ਹਿੰਦੀ ਵਰਗੀ ਦੇਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਦੇ ਬਜਾਏ ਅਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ "ਸ਼ੂਰਸੈਨ:" ਜਾਂ "ਸ਼ੂਰਸੇਨੋ" ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਠ ਪੂਰਾ ਵਾਕ ਤਾਂ ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੁਟਿਲਤਾ ਜਾਂ ਅਗਿਆਨ ਵੱਸ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਦੇ ਬਜਾਏ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ "ਸ਼ੂਰਸੇਨੋ" ਠੋਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਹੈ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਿਭਚਾਰ ਦੀ ਪਰਾਕਾਸ਼ਠਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਰਮਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਆਨ ਵ੍ਰਿਧੀ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਉਧ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੂਰਸੇਨੋ" ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ "ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ" ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।
 
“ਇਹ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਦਾਦਾ ਸ਼ੂਰਸੇਨ ਸਨ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਸ਼ੂਰਸੇਨ ਕਹਾਉਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਯਾਦਵ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਕਹਾਏ।”
(ਲੇਖਕ: ਮਾਂਗੀਲਾਲ ਮਹੇਚਾ, “ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ”, ਪੰਨਾ 31, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਮਿਸ਼ੀਗਨ, 1965)
“ਕਰੌਲੀ ਦਾ ਰਾਜ ਵੰਸ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਾਦਵ ਵੰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਦੀ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਸ਼ਾਖਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਇਆ ਮੰਨਦਾ ਸੀ।”
(ਲੇਖਕ: ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਗਹਿਲੋਤ, “ਇਤਿਹਾਸ ਰਤਨਾਕਰ”, ਪੰਨਾ 44, ਸ਼੍ਰੀ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਗਹਿਲੋਤ ਸ਼ੋਧ ਸੰਸਥਾਨ, 1991, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, 2007)

4.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕ੍ਰਮਾਂਕ 4। ਯਾਦਵ ਕੁਲ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਉਦਗਮ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਬਣੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ, ਜੋ ਅੱਜ ਕੱਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਾਰਸ਼ਣੇਯ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਾਰਹ-ਸੈਣੀ ਅਤੇ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਦੋਨੋਂ ਕਹਾਉਂਦੇ ਥੇ (ਵੇਖੋ “ਹਿੰਦੂ ਕਾਸਟਸ ਐਂਡ ਸੈਕਟਸ”, ਪੰਨਾ 204, ਲੇਖਕ ਜੋਗੇਂਦਰ ਨਾਥ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ, ਅਠਾਰਹ ਸੌ ਛਿਆਨਵੇਂ)। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਨੀਆਂ ਦੇ ਸਵਜਾਤੀਯ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਕਤਾ ਚੌਧਰੀ ਸ਼ਿਵ ਲਾਲ ਸੈਣੀ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰੰਥ, ਜੋ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਦਾ ਨਾਮ “ਤਾਰੀਖ-ਏ-ਕੌਮ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ” ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰਕਤ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਕਸ਼ਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਯਦੁ ਪਤੀ ਪਿਤਾਮਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਉਦਗਮ ਦੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਕਦੇ ਵਿਲੁਪਤ ਹੋਈ, ਔਰ ਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜਾਤੀਯ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ “ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਕਰਣ” ਕਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ, ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ, ਪਹਿਚਾਣ, ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਵ੍ਰਤਾਂਤ ਬਦਲੇ। ਇਸ ਲਈ “ਸੈਣੀ” ਅਤੇ “ਸ਼ੂਰਸੈਨੀ” ਉਪਨਾਮਾਂ ਦਾ ਏਕਯ ਯਦੁਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਅਨੇਕ ਸਵਤੰਤਰ ਅਤੇ ਅਸੰਬੰਧਿਤ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੇ ਅਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸਮਨਵਯ ਅਸੰਭਵ ਥਾ। ਅਕਾਦਮਿਕ ਜਾਂ ਸ਼ਾਸਤਰ-ਵਿਸ਼ਯਕ ਵਿਵੇਚਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨੂੰ “ਤ੍ਰਿਅੰਗੁਲੇਸ਼ਨ” ਬੋਲਿਆ ਜਾਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀ ਸਰਵਦਾ ਨਿਰਵਿਵਾਦਿਤ ਮਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ।

5.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੰਬਰ 5। ਬਾਰਾਂ-ਸੈਣੀ ਬਣੀਆ ਭਾਈਚਾਰਾ, ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਵਾਰਸ਼ਣੇਯ" ਲਿਖਣ ਲੱਗਾ, ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧੀ ਅਕਰੂਰ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪੁਰਸ਼ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਸੰਘ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਸੈਣੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਸ਼ਾਖਾ ਵੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ "ਤੰਡ" ਹੈ, ਆਪਣਾ ਉਪਗੋਤ "ਅਕਰੂਰ" ਦੱਸਦੀ ਹੈ।
 
6.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੰਬਰ 6। ਸ਼ਹਾਬੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੂੰ ਸੰਨ 1206 ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਅਤੇ ਝੇਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਵਿਚਕਾਰ ਪੈਂਦੇ ਕੋਟ ਧਮੀਆਕ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਖੋਖਰਾਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਧਮੀਆਕ ਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਧਮਡੈਤ ਜਾਂ ਧਮਡੀਲ ਗੋਤ ਦਾ ਇੱਕ ਟਿਕਾਣਾ ਸੀ। ਧਮਿਆਲ ਅਤੇ ਧਮੀਆਕ ਇਸ ਗੋਤ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਹਨ। ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਪੂਤ ਹਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਗੋਤ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਪੂਤਾਂ (ਯਾਨੀ ਸੰਘੜਾਂ), ਜਾਟਾਂ ਅਤੇ ਗੁੱਜਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੋਤ ਪਠਾਣੀਆ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਠੀਕ ਇਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ, ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ, ਛੱਤਰੀ ਜਾਤੀਆਂ 'ਤੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਬਹਿਰਵਿਆਹ, ਵਪਾਰ ਬਦਲਣਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਮਡੈਤ, ਧਮਡੀਲ ਜਾਂ ਧਮਿਆਲ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਅਤੇ ਝੇਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਮੁਗਲ ਜਾਤੀ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੋਤ ਹੈ (ਦੇਖੋ 'ਸੈਂਸਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ 1901, ਵਾਲੀਅਮ 17, ਪੰਨਾ 354') ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤਥਾਕਥਿਤ "ਮੁਗਲ" ਗੱਖੜਾਂ ਅਤੇ ਕਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਤੱਕ ਇਹ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਮਿਆਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੈਣੀ ਮੁਗਲ ਵੀ ਕਹਾਉਂਦੇ ਸਨ (ਦੇਖੋ "ਰਿਪੋਰਟ ਆਨ ਦ ਸੈਂਸਸ ਆਫ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ, ਟੇਕਨ ਆਨ 17 ਫਰਵਰੀ 1881", ਪਲੋਵਡੇਨ, ਡਬਲਯੂਸੀ, ਪੰਨਾ 277, 1883)।
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਗੰਧਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਲਮ ਅਤੇ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਤੁਰਕ ਅਤੇ ਪਠਾਣ ਇਸਲਾਮੀ ਸ਼ਾਸਨ ਆਪਣੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਸੀ। ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਛੱਤਰੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ੀਆ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹਥਿਆਉਣ ਅਤੇ "ਡੋਲਾ" ਕੁਰੀਤੀ ਆਦਿ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਡਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਡੋਲਾ ਕੁਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਦਬਾ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਵਿਆਹੁਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਜੋ ਛੱਤਰੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਵੈਦਿਕ ਆਸਥਾ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਛੱਤਰੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਗੌਣ ਕਰਕੇ ਖੇਤੀ, ਵਪਾਰ ਆਦਿ ਹੋਰ ਧੰਦੇ ਅਪਣਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਲਗਾਤਾਰ ਲਗਭਗ 700 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ। ਇਹ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਛੱਤਰੀਆਂ 'ਤੇ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਢਿੱਲ ਦੇ ਥੋਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸਲਾਮ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਤੋਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਾਬਕਾ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਅਸ਼ਰਫ਼" ਵੀ ਸਿੱਧ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਸਿਰਫ਼ ਉੱਚੀ ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀ ਤੋਂ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਸਾਬਕਾ ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਸ਼ਰਫ਼ ਦੱਸਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਵੰਸ਼ਾਵਲੀਆਂ ਨੂੰ ਛਲ ਨਾਲ ਅਰਬਾਂ, ਈਰਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਤੁਰਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨਘੜਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਤਥਾਕਥਿਤ ਮੁਗਲ ਸੈਨੀਆਂ, ਗੱਖੜਾਂ, ਧਮਿਆਲਾਂ, ਬੜਲਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਮੁਗਲੀਕਰਨ ਜਾਂ ਅਸ਼ਰਫ਼ੀਕਰਨ ਇਸੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਹੋਇਆ। ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਛੱਤਰੀ ਕੁਲਾਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਪੂਰਵਜਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀਕਰਨ ਦਾ ਗਿਆਨ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧਮਡੈਤ, ਧਮੜਝੀਲਿਆ, ਧਮਿਆਲ ਗੋਤ ਦਾ ਮੂਲ ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਧਮੇੜੀ (ਵਰਤਮਾਨ ਨੂਰਪੁਰ) ਤੋਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕਾਲਪਨਿਕ "ਧਾਮੀ ਖਾਨ" ਦੀ ਵੰਸ਼ਜ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਧਮੇੜੀ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਧਰਮਪਾਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਤਾਪੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਰਾਜਾ ਧਰਮਪਾਲ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਦਹਮਾਲਾ, ਡਮਾਲ ਆਦਿ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਅਲ ਬਰੂਨੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਦਹਮਾਲਾ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਲੰਧਰ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਦਹਮਾਲਾ ਧਰਮਪਾਲਾ ਦਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਜਲੰਧਰ ਰਾਜ ਵੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਸੰਘ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਮ ਸੀ। ਇਹ ਵਰਤਮਾਨ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪਠਾਨਕੋਟ, ਜੰਮੂ, ਸਿਆਲਕੋਟ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਰਾਜੌਰੀ, ਕਾਂਗੜਾ, ਝੇਲਮ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਤੱਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਭਿਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾ ਸ਼ਾਸਤਰ (ਜਾਂ ਨਿਊਮਿਸਮੈਟਿਕਸ) ਤੋਂ ਹੁਣ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਯਾਦਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਿਤ ਰਾਜ ਸੀ।
ਖੋਖਰ ਵੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਯਾਦਵਾਂ ਦੀ ਉਪਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਦੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਹਿੰਦੂਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਨ। ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਬੁਲ ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੰਗਖੜ ਅਤੇ ਖੋਖਰ ਇੱਕ ਹੀ ਜਾਤੀ ਹਨ ਅਤੇ "ਖੋਖਰ" "ਗੱਖੜ" ਦਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੈ। ਖੋਖਰਾਂ ਜਾਂ ਗੱਖੜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਵੀ ਉਪਰੋਕਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਸੰਘ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ "ਖੋਖਰ" ਜਾਦੋਵੰਸ਼ੀ ਸੈਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦਾ ਉਪਗੋਤ ਹੈ। ਕਲੌਟੀਏ, ਖੋਵੇ ਜਾਂ ਖੱਬੇ, ਮੰਗਰ ਜਾਂ ਮੰਗਰਾਲ, ਧਮਡੈਤ, ਧਮਡੀਲ ਜਾਂ ਧਮਿਆਲ ਗੋਤ ਦੇ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਜਾਂ ਸੈਣੀ ਵੀ ਖੋਖਰ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਮਡੈਤ ਜਾਂ ਧਮਿਆਲ ਗੋਤ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਕੋਟ ਧਮੀਆਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਬੁੱਦੀਨ ਗੌਰੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਧਮੌਤ ਜਾਂ ਧਮਿਆਲ ਗੋਤ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਖੋਖਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਗੌਰੀ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਗੈਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ "ਵਰਤਮਾਨਵਾਦ" ਨਾਮਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੱਖਪਾਤ ਤੋਂ ਗ੍ਰਸਤ ਹਨ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਸਹੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਸਥਾਨਕ ਜਾਤੀ ਪਛਾਣਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮੇਂ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢਦੇ ਹਨ।

7.     ਸੰਪਾਦਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਨੰਬਰ 7। ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ ਦੇ ਪਿਤਰਾਂ ਅਤੇ ਕੁਲਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਜਠੇਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। "ਜਠੇਰਾ" ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ "ਜਯੇਸ਼ਠ" ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਹੈ। ਹਰ ਸ਼ਾਖਾ ਜਾਂ ਗੋਤ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ "ਜਠੇਰਾ" ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਤੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਛਤਰੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਟੁੱਟ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਠੇਰਾ ਦੇਵਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਛੱਤਰੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਬਲੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਇੱਥੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵੈਦਿਕ ਯੱਗ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਪੱਧਤੀ ਨਾਲ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੂਆ ਦਾਤੀ ਨੂੰ ਸੈਨੀਆਂ ਦੀ ਸਤੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਮੂ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਕੱਤਰੇਤ ਪਰਿਸਰ ਵਿੱਚ ਫੜ੍ਹ ਗੋਤ ਦੇ ਸੈਨੀਆਂ ਦਾ ਬੂਆ ਦਾਤੀ ਸਤੀ ਮੰਦਿਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਫੜ੍ਹ ਗੋਤ ਦੇ ਸੈਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ। ਫੜ੍ਹ ਗੋਤ ਦੀ ਬੂਆ ਦਾਤੀ ਦੀ ਲੋਕ ਕਥਾ ਡੁੱਗਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਂ ਬੂਆ ਦਾਤੀ ਦੀ ਭੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੱਧ ਹੈ, ਮਾਂ ਬੂਆ ਦਾਤੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਬੀਬੀ ਗੁਰਦਿੱਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਸਤੀ ਦੇ ਦੇਵਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਦਾ ਸਬੰਧਿਤ ਗੋਤ ਦੇ ਸੈਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਜੈ ਦਾਤੇ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸਲਾਰੀਏ ਦੀ!
ਜੈ, ਸ਼ੌਰੀ, ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ, ਸੰਕਰਸ਼ਣ, ਨੀਲਾਮਬਰ, ਹਲਧਰ, ਹਲਯੁੱਧ, ਬਲਦੇਵ, ਬਲਭੱਦਰ, ਸ਼੍ਰੀ ਬਲਰਾਮ ਜੀ!
ਜੈ ਅਚਿਉਤ, ਸ਼ੌਰੀ, ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ, ਸਨਾਤਨਸਾਰਥੀ, ਪਾਰਥਸਾਰਥੀ, ਪੀਤਾੰਬਰ, ਪਾਂਡੁਰੰਗਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਰਾਰੀ ਜੀ!
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਿਹ!
 
ਇਤਿ ਧਰਮਪਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਰਾਸੋ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।
ਲੇਖਕ: ਧਰਮਪਾਲ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਮਰੀਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
 
ਜਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ
ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦੱਖਣੀ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਵੱਸਣ ਵਾਲੀ ਗੋਲਾ, ਭਾਗੀਰਥੀ, ਕੋਇਰੀ, ਕਾਛੀ, ਮਾਲੀ ਆਦਿ ਜਾਤੀ ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਭਾਈ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ "ਸੈਣੀ" ਉਪਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਉਹ ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ, ਹਿਮਾਚਲ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਜਾਦੋਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਅਰਥਾਤ ਸ਼ੂਰਸੈਨੀਆਂ, ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖ ਹਨ। ਜਾਦੋਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਾਨੁਗਤ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਨਾ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਤੀਆਂ ਆਦਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀਆਂ ਪਾਤਰ ਹਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਪਰਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਵੇਖੋ। ਧੰਨਵਾਦ।
ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ

 

ਪਰਿਸ਼ਿਸ਼ਟ

ਛਦਮ ਸੰਗਠਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ!
ਬਣਾਵਟੀ ਸੈਨੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਲਤ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ!

ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਅਰਥਾਤ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਛੱਤਰੀ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ ਹਨ:

 ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਮਾਲੀ ਜਾਤੀ। 
ਇਸ ਜਾਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਠੱਗ ਤੱਤਾਂ ਨੇ 1937 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਛਲਬਲ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੈਣੀ ਲਿਖਵਾ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਭੂਗੋਲਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਾਨੁਗਤ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸੈਨਾ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ "ਮਾਲੀ" ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਟੈਟੂਟੋਰੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਕਾਸਟ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਯੋਧਾ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਾਦੋਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਰਤੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਸੈਣੀ ਪਛਾਣ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਲਾਭ ਵੀ ਸਨ। ਅਠਾਰਾਂ ਸੌ ਇਕਾਨਵੇਂ ਦੀ ਮਾਰਵਾੜ ਰਾਜ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਗਣਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸੈਣੀ ਨਾਮ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਗੋਤ ਚੋਰੀ ਦੀ ਪੋਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
1937 ਦਾ ਜੋਧਪੁਰ ਸਟੇਟ ਦਾ ਆਰਡਰ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਪਛਾਣ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਦਾ ਘਟੀਆ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ (ਦੇਖੋ ਆਰਡਰ ਨੰਬਰ 2240, ਫਰਵਰੀ 6, 1937, ਮਹਿਕਮਾਸ, ਡੀ.ਐਮ. ਫੀਲਡ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ, ਚੀਫ ਮਿਨਿਸਟਰ, ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਜੋਧਪੁਰ, ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ, ਜੋਧਪੁਰ)। 1937 ਵਿੱਚ ਜੋਧਪੁਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਲੀਆਂ ਦਾ ਨਾਮ "ਸੈਨਿਕ ਛੱਤਰੀ" ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ (ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਅਖੌਤੀ "ਛੱਤਰੀ" ਕੁਲ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜੋ ਆਪਣੇ ਗੋਤ ਜਾਂ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਨਾਮ "ਸੈਨਿਕ" ਦੱਸਦਾ ਹੋਵੇ)। ਇਹ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ। ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ 1941 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਚਾਲਕਾਂ ਨੇ ਮਾਲੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਮ "ਸੈਨਿਕ ਛੱਤਰੀ" ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਬਦਲਾਅ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਅੱਖਰ "ਕ" ਹਟਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ "ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ" ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਮਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ। ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ 1941 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਸਬੂਤ ਲਈ ਦੇਖੋ "ਸੈਂਸਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ 1961, ਵਾਲੀਅਮ 14, ਅੰਕ 5, ਪੰਨਾ 7, ਦਫ਼ਤਰ ਆਫ਼ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਜਨਰਲ, ਇੰਡੀਆ"। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਦੇ ਯਤਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਛੱਤਰੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋਏ। ਸਿਰਫ਼ ਸੈਣੀ ਹੀ ਇਸ ਗਲਤ ਯਤਨ ਦੇ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਪੀੜਤ ਧਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ੁੱਧ ਖੂਨ ਵਾਲੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਭਿਣਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਪਛਾਣ ਨਾਲ ਅਜਿਹੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਪਿਛਲੇ 70-80 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਜਾਤੀਆਂ ਇੱਕੋ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਇੱਕ ਹੈ। ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵੈਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਫੋੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੁੱਝੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਖੂਨ ਵਾਲੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਧੋਖੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਾ ਜਾਗ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪੂਰੀ ਮਾਲੀ ਜਾਤੀ ਇਸ ਗੋਤ ਚੋਰੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਧੂਰਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚਾਲਕਾਂ ਦੀ ਕਰਤੂਤ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣਾ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਝੂਠਾ ਨਿਰੂਪਣ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗਲਤ ਕੰਮ ਲਈ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਵੋਟਿੰਗ ਕਰਵਾ ਕੇ ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਲਈ ਸੀ। ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਖੁਦ ਇਸ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਵੈਮਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਗਲਤ ਕੰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਹ ਖੁਦ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੈਣੀ ਬੋਲਣਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਵਾਲਾ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨਕਲੀ ਪਛਾਣ ਲੈ ਕੇ ਨਹੀਂ ਜੀਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ।
ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੀ ਬਦਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜੇ ਹੋਰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਹੋਵੇ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਮੰਡਲ ੧੦ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਪੁਰਸ਼ਸੂਕਤ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਮਰਮ ਹੈ। ਮਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਮਾਲਾ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਿਆਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੋਭਾ ਦੇਣ ਲਈ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਪੂਰੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀਆਂ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।
 
ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਕਥਿਤ "ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ" ਅਰਥਾਤ "ਗੋਲਾ" ਜਾਤੀ।
ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਕਥਿਤ "ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ" ਜਾਤੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਾਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਜਾਤੀ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ "ਗੋਲਾ" ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਭਾਗੀਰਥੀ ਮਾਲੀ" ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਾਲ "ਸੈਣੀ" ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਿਆ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖੁਦ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਾਦੂਵੰਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਜਾਂ ਯਾਦੂਵੰਸ਼ੀ ਛੱਤਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਛੀ, ਮਾਲੀ, ਬਾਗਬਾਨ, ਗੋਲਾ, ਭਾਗੀਰਥੀ, ਕੋਇਰੀ ਆਦਿ ਸੱਤ ਜਾਂ ਅੱਠ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਚੱਲਣ ਕਾਰਨ "ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ" ਨਾਮਕ ਸਮੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਪ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਾਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀਆਂ ਅਰਥਾਤ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੰਦਰਭ ਲਈ "ਸੈਣੀ" ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਪਾਂ ਜਾਟਾਂ, ਖੈਬਰ ਦੇ ਪਠਾਣਾਂ, ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਜਾਂ ਰੰਘੜਾਂ, ਅਖਨੂਰ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ, ਬਨੀਏ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਕਹਾਂਗੇ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਾਦੂਵੰਸ਼ੀ ਛੱਤਰੀ ਸੈਣੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧਾਂ, ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ (ਮਹਾਵੀਰ ਚੱਕਰ), ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਰਾਸ ਆਫ਼ ਸੇਂਟ ਜਾਰਜ, ਅਤੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ (ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ) ਵਰਗੇ ਸਨਮਾਨ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸੈਣੀ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਹਰਿਆਣਾ ਜਾਂ ਜੰਮੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਕਥਿਤ "ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ" ਨਾਮਕ ਸਮੀਕਰਨ ਅਰਥਾਤ ਗੋਲਾ ਆਦਿ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜੈਲਦਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਨ। ਜੈਲਦਾਰ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਦੇ ਠਾਕੁਰਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਲਗਭਗ ਵੀਹ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਜੈਲ ਦਾ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇਖਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਚੌਧਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਅਤੇ ਮੋਹਰੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਸਥਾਨਕ ਜਾਤੀਗਤ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਛੋਟੀ ਜਾਤੀ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਚੀ ਜਾਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਗਲਤ ਜਾਂ ਸਹੀ, ਸਮਾਜ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਜ਼ਰੀਏ ਲਈ ਇੱਥੇ ਦੱਸਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਸੈਣੀ ਸਰਦਾਰ ਦਲ ਸਿੰਘ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਠਾਰਾਂ ਸੌ ਪੈਂਤਾਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਐਂਗਲੋ ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੀਰਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਈ ਗਈ। ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਸਲਾਰੀਆ ਚੌਧਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਬੰਧ ਖੁਦ ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਖਾਲਸਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਨ। ਫੂਲਕੀਆਂ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਾਬਲਾ ਸਰਦਾਰਾਂ ਕੋਲ 26000 ਬਿੱਘੇ (ਯਾਨੀ 655 ਮੁਰੱਬੇ) ਤੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫੂਲਕੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਉਪਾਧੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਨ। ਇਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜੈ ਨਗਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮਾਤਰ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਕਥਿਤ "ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ" ਨਾਮਕ ਸਮੀਕਰਨ ਅਰਥਾਤ ਗੋਲਾਈਤਿਆਦਿ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ - ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵੈ ਵਿਦਿਤ ਹੈ - ਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਸਮਾਜਿਕ ਪਦਾਨੁਕਰਮ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਾਪਾਂ ਜਾਂ ਗੋਤ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਛੱਤਰੀ ਸੈਣੀਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਿੰਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਖਾਪ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਮਾਤਰ ਸੰਯੋਗ ਵਸ਼ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ "ਸੈਣੀ" ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲੱਗ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਰ੍ਹ-ਸੈਣੀ ਨਾਮਕ ਜਾਤੀ 'ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪਾਓ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਰ੍ਹ-ਸੈਣੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲੱਗ ਜਾਤੀ ਹੈ ਜੋ ਬਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਤੀ ਅੱਜਕਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਵਾਸ਼ਣੇਯ" ਕਹਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਜਾਤੀ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਨਾਮ ਬਾਰ੍ਹ-ਸੈਣੀ ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਬਿਲਕੁਲ ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਉੱਨਤ ਵਣਿਕ ਜਾਤੀਆਂ ਵਰਗੀ ਹੈ (ਛੱਤਰੀ ਜਾਤੀਆਂ ਵਰਗੀ ਨਹੀਂ)।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਗਰਵਾਲ ਬਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਾਰ੍ਹ ਸੈਣੀ, ਚਾਊ ਸੈਣੀ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਸੈਣੀ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਅੱਗਰਸੇਨ ਜੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅੱਗਰਸੇਨ ਜੀ ਯਦੂਵੰਸ਼ ਦੀ ਅੰਧਕ ਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੇ ਨਾਨਾ ਜੀ ਉੱਗਰਸੇਨ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੈਣੀ ਘਰਾਣਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਸਮਰਾਟ ਤਾਨਸੇਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਂ ਅੱਗਰਵਾਲ ਬਨੀਆ ਸੈਣੀਆਂ ਨਾਲ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਛੀਪਾ ਜਾਂ ਛੀਂਬਾ ਹਨ, ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਸੁਨਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਦਰਜ਼ੀ ਹਨ। ਕੀ ਇਸਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੱਤਰੀ ਵੀ ਛੀਂਬਾ, ਸੁਨਾਰ ਜਾਂ ਦਰਜ਼ੀ ਹਨ? ਮਾਲੀ ਤਾਂ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਝੂਠੇ ਵਰਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੈਣੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਸਨ।
ਇਹ ਬੌਧਿਕ ਵਿਭਚਾਰ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਨਾਮ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਾਤੀ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਇਤਰਾਜ਼ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਪਰੋਕਤ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਝੂਠ ਅਤੇ ਦੁਰਭਾਵਨਾ ਦੀ ਹੱਦ ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ ਕਿ ਅਸ਼ੋਭਨੀਯ ਅਤੇ ਅਸਹਿਣਯੋਗ ਹੈ!

ਨਿਆਂਇਕ ਅਸਵੀਕਰਨ
ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਚ-ਨੀਚ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਜਾਂ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦਵੈਸ਼, ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਕੁੱਲ ਅਤੇ ਜਠੇਰਿਆਂ ਦੀ ਵੰਸ਼ਾਨੁਗਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕਾਰਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਧਾਰਹੀਣ ਅਤੇ ਅਣਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ।

ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਵੀ ਮੈਥਿਲੀ ਸ਼ਰਨ ਗੁਪਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਾਲ ਜਈ ਪੰਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਧਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਸੰਗਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ:
 

ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੀਨਤਾ 'ਤੇ ਸ਼ੋਕ, ਵੱਡਾ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਅਪਮਾਨ ਨਹੀਂ ਰੜਕਦਾ।
ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਮਾਣ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ, ਨਿਰਾ ਪਸ਼ੂ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੁਰਦੇ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।

ਮੈਥਿਲੀ ਸ਼ਰਨ ਗੁਪਤ ਜਿਸ "ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਦੇ ਗਿਆਨ" ਦੀ ਇੱਥੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਡਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੀ ਉਸ "ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਦੇ ਗਿਆਨ" ਦੇ ਛਦਮ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਅਤੇ ਲੁਪਤ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਨਿਰੋਧ ਕਰਨ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਹੈ (ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ)। ਇਹ ਚੇਤਨਾ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸੇ ਹੋਏ ਪਿੱਤਰ ਰਿਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਛਤਰੀਆਂ ਦੀ ਚਿਰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਜਠੇਰਾ ਪੂਜਨ ਦੀ ਵੈਦਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਮੌਲਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। "ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ" ਕਿਸੇ ਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਜਾਤੀਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇਸਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗਣ ਦੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਹਾਂ।

ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵੈਧਾਨਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਮਤਵ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਸੀਂ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਨੁਮੋਦਨ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਤਾ ਗੌਣ ਜਾਂ ਨਗਣਯ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ, ਉਮੰਗਾਂ, ਵੇਦਨਾਵਾਂ, ਵੰਸ਼ਾਵਲੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੁੱਚਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ "ਅਧੋ-ਊਰਧਵ" (ਜਾਂ "ਬੌਟਮ ਅੱਪ") ਪੱਧਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿਵਾਰਯ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਪਯੋਗਿਤਾ ਸਵੈ-ਸਿੱਧ ਹੈ। ਅਭਿਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਦਰਾਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮਾਤਰ ਇਤਿਹਾਸ ਲੇਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਉਪਕਰਣ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਮੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਜਾਤੀ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਜਾਦੋਬੰਸੀ ਛੱਤਰੀ ਜਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅਨਮੋਲ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਅਸਮਾਜਿਕ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਲਾਲਚੀ ਧੂਰਤ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਰ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ ਆਪਣਾ ਸਮਾਜਿਕ ਉਤਥਾਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸਦਾ ਅੰਤਰਮਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਤਥਾਨ ਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੀ ਜਾਤੀ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰੇ।

ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੇਵਲ ਇਸ ਲਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਜਾਦੋਬੰਸੀ ਸੈਣੀਆਂ ਦੀ ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵੱਧਦਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਧ ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਛੱਤਰੀ ਖ਼ੂਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਣਾਮ ਭੋਗਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਆ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਬਾਪ-ਦਾਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਮ, ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਹੀ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੁਪ੍ਰਯਾਸ ਕਰਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਧਰਮ ਸੰਗਤ, ਨਿਆਂਉਚਿਤ ਅਤੇ ਰੌਂਦਰ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।

1964 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਨ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾਕਟਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ., ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ) ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਹੁਚਰਚਿਤ ਨਿਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰਕਤ ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇਤਰਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਛਦਮ ਸਮਾਜਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਜਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਲੋਭੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਛੋਟੇ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਟੱਟ ਪੂੰਜੀਏ ਹੀ ਲਾਭਵੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਬਲ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਵੰਸ਼ੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਯਾਦਵ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਰਕਤ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਪੂਰਨ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੋਵੇਂ ਸੈਣੀ ਕੁਲ ਦੀਪਕ, ਸਵਰਗੀ ਸਰਦਾਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ.) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਤਰਾਜ਼ ਅਤੇ ਇਸ ਚੇਤਾਵਨੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਤੀ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਇੰਨੇ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜਾਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਰੁਚੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਛਦਮ ਸੈਣੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਅਨੈਤਿਕ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਸਹਿ ਕੇ ਸੈਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕੀ ਇਸ ਦਿਨ ਦੇ ਲਈ ਬਚਾਈ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਦੋ ਕੌਡੀ ਦੇ ਸਵਾਰਥੀ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਦੇ ਭੁੱਖੇ ਟੱਟ ਪੂੰਜੀਏ ਨੇਤਾ ਉਸਨੂੰ ਖੈਰਾਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦੇਣ, ਜੋ ਰਕਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤਿੰਨਾਂ ਨਾਲ ਸੈਣੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖ ਹਨ? ਅਤੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਚਿਰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁਵਿਧਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤੋੜਦੇ ਅਤੇ ਮਰੋੜਦੇ ਹਨ?

ਜੇਕਰ ਇਹ ਲੋਕ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੱਚਮੁੱਚ ਲੜ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੋਰ ਸਥਾਨਕ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਥਿਤ ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਈਸਾਈ ਮੱਤ ਵੱਲ ਭੱਜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਉਣ ਜੋ ਮਲੇਛ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਗਿਰੋਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਭਰਮਿਤ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਵਿਧਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਖੋਟੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਚਣ।

"ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ" ਅਤੇ "ਮਾਨਸ ਕੀ ਜਾਤ ਸਭੈ ਏਕੈ ਪਹਿਚਾਨਬੋ" ਦੀ ਵੈਦਿਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਜੇਕਰ ਸੋਚਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਸਰਵ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਛੀਂਬਾ, ਸੁਨਿਆਰਾ, ਖੱਤਰੀ, ਅਰੋੜਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਤਰਖਾਣ, ਜੱਟ, ਜੁਲਾਹਾ, ਝੀਰ, ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ ਆਦਿ ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਯੂ.ਪੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੇੜੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਵੰਡਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਭਰਾ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰੋ ਜੋ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਸਾਧਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਦਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਘਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛਦਮ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਨਾ ਕਰੋ।

ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਅਤੇ ਪੌਰਾਣਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤਿ ਸਨਮਾਨਿਤ ਅਤੇ ਪੂਜਿਤ ਅਵਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਘੋਰ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਤ, ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ ਨੂੰ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਸੈਣੀ ਦੱਸ ਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਥਾਂ ਫੋਟੋਸ਼ਾਪ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਜਾਅਲੀ ਤਸਵੀਰ ਲਗਾ ਕੇ, ਪੂਰੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਨਾਸ਼ ਕਰੋ। ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ ਸੈਣੀ ਨਹੀਂ, ਮਾਲੀ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਨ। ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ (ਜਾਂ ਗੁਪਤ ਈਸਾਈ) ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਰਾਧਿਤ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਅਵਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਈਸਾ ਮਸੀਹ ਨੂੰ ਛਦਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ "ਬਲੀ ਰਾਜ" ਬਣਾ ਕੇ ਪੂਜਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ (ਦੇਖੋ "ਗੁਲਾਮਗਿਰੀ", ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ, ਪੰਨਾ 62, ਸਮਯਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 2016)। ਖੁਦ ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਈਸਾਈ ਚਰਚਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਸਲਵਾਦੀ ਟ੍ਰਾਂਸ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਗੁਲਾਮ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਖੁਦ ਪੱਛਮ ਦੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਯੋਗ, ਵੇਦਾਂਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਆਤਮ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ ਦੀਆਂ ਭਾਗਵਤ ਵਿਰੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਅਤੇ ਅੰਤਰਦਵੰਦ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਸੁਲਝਾਇਆ ਨਹੀਂ। ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਵੱਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੰਥਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।

ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਫੂਲੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਾਮ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖੁਦ ਫੂਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ। ਸੈਣੀਆਂ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨਾ ਹੁਣ ਛੱਡ ਦਿਓ। ਸਾਲ 2001 ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਸੈਣੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਠ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ ਨੂੰ ਸੈਣੀਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ 'ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਇਤਰਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ (ਵੇਖੋ "ਦੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ", ਨਵੰਬਰ 3, ਸਾਲ 2001)। ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮਤ ਵਿਰੋਧੀ, ਸਨਾਤਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਚਾਰ ਇਹ ਸੱਤਾ ਦੇ ਲੋਭੀ ਟੱਟਪੂੰਜੀਏ ਨੇਤਾ ਛੱਡ ਦੇਣ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿਰਪੁਰਾਣੀ ਆਰੀਆ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਸ਼ਰਧੇਯ ਅਤੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਜਾਂ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੀਰ ਲੋਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।

ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਰਸਤਾ
ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਰਸਤਾ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀਆਂ ਜਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀਆਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਧਰਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲੇ ਗਏ ਛਦਮ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਬਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

"ਵਿਦਿਆਵਿਨਯਸਮ੍ਪੰਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੇ ਗਾਵਿ ਹਸਤਿਨਿ।
ਸ਼ੁਨਿ ਚੈਵ ਸ਼੍ਵਪਾਕੇ ਚ ਪੰਡਿਤਾ: ਸਮਦਰਸ਼ਿਨ: ॥"
(ਭਾਗਵਦ ਗੀਤਾ, ਪਰਿਛੇਦ 5, ਸ਼ਲੋਕ 18)

ਅਰਥਾਤ:
"ਗਿਆਨੀ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਵਿੱਦਿਆ-ਵਿਨਯਯੁਕਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਚਾਂਡਾਲ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਗਾਂ, ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਰੂਪ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।"

ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਵੇਦਾਂਤ ਦੀ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਅਤੇ ਚੰਡਾਲ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸੈਣੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਸਰਵ ਪੂਜਿਤ ਪੂਰਵਜ ਜਾਂ ਜਠੇਰਾ ਸ਼ੂਰਸੈਨੋ ਯਦੂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ:, ਯਾਨੀ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਯਾਦਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਵ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੀ ਸਨ।

ਸਿੱਖ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰੇ ਗੁਰੂ-ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਨੇ ਵੇਦਾਂਤ ਅਤੇ ਭਾਗਵਦ ਗੀਤਾ ਦੀ ਇਸ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਸੰਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ:
 

ਏਕ ਕ੍ਰਿਸਨੰ ਸਰਬ ਦੇਵਾ ਦੇਵਾ ਤ ਆਤਮਾ ॥
ਆਤਮਾ ਬਾਸੁਦੇਵਸ੍ਥਿਜੇ ਕੋ ਜਾਣੈ ਭੇਉ ॥
ਨਾਨਕ ਤਾ ਕਾ ਦਾਸ ਹੈ ਸੋਈ ਨਿਰੰਜਨ ਦੇਉ ॥

(ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ 469)

 
ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਿਤ ਪਾਰਮਾਰਥਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਤਾਂ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਯਾਦਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਵ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਦੇ ਦਿਵਯ ਆਲਿੰਗਣ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭੂਤਾਂ ਦੇ ਅਨਾਦਿ ਪੂਰਵਜ ਹਨ। ਪਰ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਅਤੇ ਲੌਕਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਕੇਵਲ ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਨੇਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਹਨ। ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਵੰਦਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਮਝਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਿਧਾਂਤ ਕੇਵਲ ਇਸ ਲਈ ਸਰਵਮਾਨਯ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਸਰਵ ਪੂਜਯ ਅਤੇ ਸਰਵਮਾਨਯ ਜਠੇਰਾ ਹਨ। ਸੈਣੀਆਂ ਦੇ ਜਠੇਰਾਂ ਦੇ ਦੇਵਸਥਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਹੋਰ ਜਠੇਰਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰਵੋਤਮ ਜਠੇਰੇ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਰਸੈਣੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਿਤ ਵ੍ਰਿਸ਼ਣੀ ਸੰਘ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਸੀ।

ਪੰਜਾਬ, ਹਿਮਾਚਲ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਣੀਆਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਦਬਦਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜ਼ਮੀਂਦਾਰ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੰਬੜਦਾਰ ਜਾਂ ਚੌਧਰੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਸੈਣੀ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਾਤੀ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛੇ ਬਿਨਾਂ ਸਾਹ ਵੀ ਨਾ ਲੈਣ ਦੇਣ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਦਲਿਤਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਹੋਏ ਉਤਪੀੜਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ ਸੁਣੋਗੇ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਹਿਣਾ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਚ-ਨੀਚ ਕਰਨਾ, ਦੁਰਯੋਧਨ ਦੇ ਰਾਜਭੋਜ ਨੂੰ ਠੋਕਰ ਮਾਰ ਕੇ ਦਾਸ ਵਿਦੁਰ ਦਾ ਸਾਗ ਖਾਣ ਵਾਲੇ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਦੇ ਜਾਤੀ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਸੈਣੀਆਂ ਨੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਯਾਦਵਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹਨ।
ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਰਸਤਾ ਕੀ ਕਿਸੇ ਵਿਧਰਮੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ? ਅਜਿਹਾ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਹਾਸੋਹੀਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।
 
 
ਅੰਤਿਮ ਸ਼ਬਦ
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜਾਦੋਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨੈਤਿਕਤਾ ਰਹਿਤ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਛਦਮ ਸੈਣੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹੋਰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਜਾਤੀਵਾਦ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਰਾਮਾਵਤਾਰ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਤਾਰ ਵਰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਸਮ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਉਂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ? ਸੈਣੀਆਂ ਕੋਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਤਾਰ ਦੀ ਰਕਤਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੋਵੇਂ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹਨ। ਉਹ ਉਸਦਾ ਤਿਆਗ ਕਿਉਂ ਕਰਨ?
ਆਪਣੇ ਵੀਰ, ਸਦਾਚਾਰੀ, ਬਲੀਦਾਨੀ ਅਤੇ ਤਿਆਗੀ ਜਠੇਰਾਂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁੱਲ ਹੀ ਛੱਤਰੀ ਕੁਲਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਸੰਪਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਛੱਤਰੀ ਰਕਤ ਨਿਸਤੇਜ ਅਤੇ ਨਿਰਵੀਰਜ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਦਰਸ਼ਹੀਣਤਾ, ਪਾਪ ਅਤੇ ਅਨਾਚਾਰ ਵੱਧਦਾ ਹੈ (ਸਿਰਫ ਉਸ ਛੱਤਰੀ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ)। ਬਲਭੱਦਰ ਦੀ ਸਹੁੰ, ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਟਣ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗੇ ਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਾਵਟ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇਵਾਂਗੇ।
ਧੰਨਵਾਦ!

ਸੌਜਨਯ ਨਾਲ:
ਜਾਦੋ ਬੰਸੀ ਸੈਣੀ ਛੱਤਰੀ ਰਾਜਪੂਤ ਮਹਾਂ ਸਭਾ (ਪੰਜਾਬ, ਹਿਮਾਚਲ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ)

Legal Disclaimer: We do not in any shape or form endorse the practice of Sati as defined in the various legal statutes of government of India. Accounts of Sati Mother Goddess worship given in this article are for the sole purpose of faithfully documenting the socio-anthropological and ethnographic data in respect of Shoorsaini or Saini community of Punjab, strictly within an academic framework. Sati Goddess worship, with its concomitant heroic and supernatural motifs, was widely popular among all Rajput descent tribes of Punjab and Rajputana. Accordingly, each Saini village has mandatorily a shrine for SatiMata Goddess, which is supposed to ward off ill-luck and is a place marked fo robserving rituals for all auspicious lifecycle events like childbirth, tonsure, thread wearing ceremonies, etc. It is also worth noting that Sati worship practice as currently extant in the community too in no way mimics, abets, or glorifies the practice of Sati as defined under  under THECOMMISSION OF SATI (PREVENTION) ACT, 1987.